Шинэчлэлийн Засгийн газраас иргэдийг орон сууцжуулах бодлого барьж, жилийн найман хувийн хүүтэй зээл өгөхөөр болоод байгаа. Зээлийн журам ерөнхийдөө батлагдсан бөгөөд тун удахгүй иргэд зээлээ аваад эхлэх аж. Энэ талаар Барилга хот байгуулалтын сайд Ц.Баярсайхантай ярилцлаа.

-Орон сууцны зээлийн ерөн­хий журмыг Засгийн газар ба­талсан. Энэ журмаар иргэд ямар шаардлага хангасан орон сууцыг урт хугацааны зээ­­лээр авах боломжтой бол­сон бэ?

-“Иргэдийг орон сууцжуулах талаар авах зарим арга хэм­жээний тухай” Засгийн газрын 2013 оны 135 дугаар тогтоолоор өгөгдсөн чиглэлийн дагуу манай  яамны зүгээс “Орон сууцны ипо­те­кийн зээлийн ерөнхий нөхц­лийг тогтоох журам батлах ту­хай” Засгийн газрын тогтоолын төс­лийг боловсруулсан.

Улмаар  Зас­гийн газрын өнгөрсөн тав­дугаар сарын 30-ны өдрийн хуралдаанаар хэлэлцүүлж, ги­шүүдийн дэмжлэгийг аваад бай­на. Дээрх шийдвэрийн дагуу  бү­рэн ашиглалтад орсон, 80 ам.метрээс дээшгүй талбай бүхий ши­нэ орон сууц эсвэл барилгын тех­никийн хяналт хэрэгжүүлэгч бай­гууллагын шийд­вэрээр ашиг­ла­хыг хориглоогүй, дэд бүтцэд бү­­рэн холбогдсон, ашиг­лагдаж бай­­гаа хуучин орон сууцыг энэхүү зээлээр худалдаж авах бо­ломж­той.

-Энэ удаагийн зээлийн хувьд төрийн албан хаагч эсвэл анх удаа орон сууц авч байгаа гэх мэт шалгуур тавиагүйгээрээ онцлогтой. Ер нь орон сууц­тай болох зорилготой бүх иргэдэд боломж байна гэж ойлгож болох уу?

-Болно. Энэхүү журмаар өр­хийн гишүүний аль нэг нь Зас­гийн газрын 2009 оны 368 дугаар тог­тоолоор баталсан “Төрийн албан хаагчдыг орон сууцны зээлд хамруулах журам”-ын дагуу авсан орон сууцны ипотекийн зээлийн үлдэгдэлгүй.

2012 оны 2сард Орон сууцны санхүүжилтийн систем

Мөн Зам, тээвэр, барилга, хот бай­гуулалтын сайд (хуучнаар), Сан­гийн сайд, нийслэлийн За­саг даргын 2012 оны 45/49/А-108 дугаар хамтарсан ту­шаал, за­­хи­рамжаар баталсан “Ир­гэдийг жилийн зургаан ху­вийн хүү­тэй орон сууцны хөн­гө­лөлт­тэй зээлд хамруулах харил­цааг зо­хицуулах журам”-ын дагуу авсан орон сууцны ипотекийн зээлийн өрийн үлдэгдэлгүй байх гэсэн шалгуурыг л тавьж байгаа.

-Найман хувийн хүүтэй зээ­лийг бүх банкаар олгохоор бол­сон гэсэн үү?

-Засгийн газраас гаргасан жур­маар олгох ипотекийн зээлийг Монголбанкнаас тогтоосон зо­хис­­той харьцааны шалгуур үзүү­лэлт, заавал байлгах нөөцийн шаард­­­­­лагыг ханган ажиллаж бай­гаа арилжааны банкуудаар дам­жуу­­­лан олгоно.

-Урьдчилгаа худалдан авах орон сууцны үнийн дүнгийн 10 эсвэл   30 хувь байх уу гэдэг нь иргэдийн орлогоос хамаарах юм уу?

-Орон сууцны урьдчилгаа төлбөрийн хэмжээ орон сууцны үнийн дүнгийн 10-30 хүртэлх хувь байна. Монголбанкнаас тог­тоо­сон урьдчилгаа төлбөрийн хувь хэм­жээнээс бага хэмжээний урьд­чилгаа төлбөр төлөх зорилтот бү­лэгт үзүүлэх хөнгөлөлтийн бод­логыг Засгийн газар тодорхойлж, хэрэг­жүүлэх ажлыг зохион бай­гуулах юм.

-Урьдчилгаа төлбөрийг 10-30 хувь гэж тогтоохоор банк заавал 30 хувийн урьдчилгаа авах гээд байдаг. Энэ асуудлыг яах вэ. Зорилтот бүлэгт үзүүлэх хөнгөлөлт гэдгээ тодруулбал?

10-30 гэж журманд заасан. Гэх­дээ банкны өөрийнх нь та­вих шалгуур гэж бас байх ёстой. Үндсэндээ банк зохистой харьцаагаа зохицуулах хэрэгтэй шүү дээ.

Тэр утгаараа банк 30 хувийн урьдчилгаа гэж шаардаж байгаа юм. 10 хувь гэдэг дээр Зас­гийн газар бодлогын баримт би­чиг гаргана гэдгийг түрүүнд хэл­сэн. Өнөөдөр 30 хувиа төлөөд орох залуу гэр бүл хэд байгаа билээ. Гэр бүлийн хоёр зэрэг ажиллаж байгаа мөртлөө 30 хувийн урьдчилгаа өгч чадахгүй  айл олон бий.

Тиймээс бид 10 хувийг тухай гэр бүлээс гаргаад, банкны тавьж байгаа шалгуурт хүргэж, урьдчилгааг 30 болгохын тулд “Орон сууц хөгжүүлэх сан”-гаас дэмжлэг үзүүлэх асуудлыг ярилцаж байна.

Үндсэндээ Зас­гийн газар залуу гэр бүлээ орон сууц­тай болгох тал дээр илүү ан­хаарах юм. Гэхдээ энэ асуудлыг бид янз бүрийн хэлбэрээр ярьж бай­гаа. Зөвхөн урьдчилгааны асуу­дал дээр дэмжлэг үзүүлээд зог­сохгүй түрээсийн болон амины орон сууц зэрэг үе шаттайгаар хэ­рэг­жүүлэх хөтөлбөрийг бо­ловс­руулж байгаа.

Үндсэндээ за­луу гэр бүл орон сууцны зээ­лийн урьдчилгаа төлбөрөө ху­римтлуултал түрээсийн орон суу­цанд амьдарч байх юм.

Энэ мэ­тээр янз бүрийн аргаар иргэдээ орон сууцжуулахаар хөтөлбөр бо­ловсруулж байгаа. Ажлын хэ­сэг гарчихсан ажиллаж байна. Хө­төлбөрийг боловсруулаад гаргаад ирэ­хээр ямар хүнд 10 хувийн урьд­чилгаатай зээл олгоод, Зас­гийн газраас дэмжих гэдэг жу­рам нь гарах юм.

Ерөнхийдөө жу­рам нэгэнт 10-30 хувийн урьд­чилгаа авна гээд гарчихсан учир банк зээл авах иргэнээс хэ­дэн хувийн урьдчилгаа авах нь тэдний асуудал. Бид бол залуу гэр бүл, өндөр настан, бага дунд орлоготой иргэдээ яаж дэмжих вэ гэдэг бодлогоо үе шаттайгаар гаргаад явчихна.

-Өрхийн нэг гишүүн нь ажил хийдэг бол энэ зээлд хамрагдах боломжтой юу?

-Зээлдэгчийн сард төлөх зээ­лийн болон хүүгийн нийт төлбөр нь тухайн өрхийн нэг сарын ор­логын 45 хувиас хэтрэхгүй бай­хаар журамд тусгасан. Энэхүү нөхц­лийг хангаж байгаа бол бол­но.

Ерөнхийдөө орлогын хэмжээ ямар байх энэ тэрийг банк мэд­нэ. Банк эрсдэлийг чинь бү­рэн ха­риуцна. Энэ асуудалд яам орол­цох­гүй. Банк ямар орлоготой хүнд, хэчнээн сая төгрөгийн зээл олгохоо шийдвэрлээд л явчихна.

-Баталгаажсан гэр бүл зээлд хамрагдах боломжтой гэж журамд заасан байгаа. Тэгвэл аав, охин хоёр ч юм уу, бусад байдлаар хоёр хүн хамтраад зээл авах боломжтой юу?

-Энэ асуудлыг зайлшгүй ярих ёстой. Засгийн газар дээр ч энэ асуудлыг ярьсан юм. Үнэхээр аав хүү хоёр нийлээд орон сууцны зээл авъя гэвэл чөлөөтэй. Аав нь хэдийгээр орон сууцтай, хүү­тэйгээ хамтран эзэмшигч байсан ч гэсэн авч болохгүй гэсэн юм байх­гүй.

2012 оны 2сарын байдлаар Орон сууцны зах зээл

Журамд ерөнхийд нь чөлөөтэй заагаад өгчихсөн бай­гаа. Гэхдээ бэлэн болсон байр ав­на. Харин аав нь өмнөөс нь урьд­чилгаа хийж өгөх, хамтран төлөг­чөөр зээл авах эрхүүд бүгд нээлттэй гэж ойлгож болно. Харин баталгаажсан гэр бүлийн хоёр байлаа гэж бодъё.

Нөхрийнх нь нэр дээр нэг байртай байвал эхнэр нь өөрийнхөө нэр дээр орон сууц худалдаж авахыг хязгаарлаж байгаа.  

Яагаад гэвэл баталгаатай гэр бүл хиймлээр салах тохиолдол гарах вий гэж эмээсэн хэрэг. Найман хувийн хүүтэй зээлд хамрагдах гээд энэ мэтээр сөрөг үйлдэл хийж магадгүй. Тиймээс үүнээс сэргийлсэн заалтуудыг оруулж өгч байгаа юм.

Банк энэ асуудалд бас шалгуураа тавьж өгөх учиртай. Энэ хөтөлбөр удаан хугацаанд хэрэгжих учраас эерэг, сөрөг талыг нь зэрэг харах гэж хи­чээж байна.

-Найм дээр нэмэх, хасах нэг хувийн хүү гэж яриад байгаа. Үүн дээр тодорхой ойлголт өгөөч. Хүмүүс найман хувийн зээл авчихаад, тэр нь хэдийн жилийн дараа ес, эсвэл долоо болно гэж ойлгоод байх шиг байна?

-Үүнийг журмын төсөлд нэлээд тодорхой оруулж өгсөн байгаа. Иргэн  банктай гэрээ хийгээд, найман хувийн хүүгээр зээл ав­чихлаа.  Тиймээс 20 жилийн ху­гацаанд найман хувийн хүүгээ л төлнө. Ямар нөхцөлд долоо, ес болох вэ гэдэг учиртай. Ха­гас жил тутамд Монголбанк инф­ля­цийнхаа төвшинг өөрчилдөг.

Тэр үед инфляци буураад, таа­тай нөхцөл бүрдээд ирэх юм бол тэр үед зээл авсан хүмүүс до­лоон хувийн хүүтэйгээр зээлд хам­рагдах боломжтой. Тэгээд 20 жилийн турш долоон хувийн хүү­гээ л төлнө. Хэрвээ инфляци өсөлт­тэй гарвал есөн хувь болох юм.

Түүнээс биш найман хувийн хүүтэй зээл авчихаад, дараа нь долоо, ес болоод хэлбэлзэх юм биш.

-Эхний ээлжинд хэдэн өр­хөд зээл олгох боломжтой вэ. Тийм баримжаа, тооцоо гар­сан уу?

-Энэ тоог гаргах боломж байх­гүй. Учир нь урьдчилгаа 10 хувиа бэлтгэчихсэн хүмүүс хэд бай­гаа нь мэдэгдэхгүй байна. Бид­ний тооцоогоор орон даяар энэ онд 28 мянган айлын орон сууц шинээр ашиглалтад орно.

Тэгэхээр ийм тооны айл орон суу­цанд орох боломжтой гэсэн үг. Иргэд сонголтоо хийгээд ямар ком­паниас, хэдэн мкв талбайтай орон сууц авах сонголтоо хийгээд банктайгаа гэрээ байгуулна.

-Хуучин орон сууц бас авч бол­но гэж журамласан байна лээ. Үүнийг хэрхэн зохицуулах вэ?

-Байр эзэмшигчтэйгээ тохирол­цоод доод тал нь арван хувийн урьд­чилгаагаа төлөөд зээлжих эрх нь үүснэ. Үүнээс цааших нь банк­ны зохицуулалтаараа яв­на гэсэн үг. Банкны зээл яаж олгогддог вэ тэр журмаар л явна.

-Журам ерөнхийдөө гарчих­лаа. Тэгвэл урьдчилгаа төл­бөртэй, банкны шалгуурыг хан­гаж байгаа иргэд хэзээнээс зээ­лээ авах боломжтой вэ?

-Иргэд худалдан авах орон суу­цаа сонгоод, урьдчилгаа төлбөрөө бэлд­чихсэн тохиолдолд энэ сардаа багтаж зээлээ авч болно. Хэдэн төгрөгийн үнэтэй байх авч байгаа тохиолдолд орлого хэд байх, хэдэн хувийн урьдчилгаа төлөх гэх мэт нарийн асуудлыг зээл авах хүсэлт гаргасан банкнаасаа авах боломжтой.

-Арилжааны банкуудад орон сууцны зээл олгохтой холбоо­той­гоор мөнгө хуваарилж өгөх юм уу?

-Энэ оны  нэгдүгээр са­рын 9-ний өдөр Барилга, хот бай­гуу­лалтын сайд, Монголбанк­ны Ерөнхийлөгчийн хамтарсан ту­шаалаар “Барилгын салбарын дэм­жих, улмаар орон сууцны үнийг тогтворжуулах” дэд хө­төл­бөрийг баталсан.

Уг дэд хө­төлбөрийн хүрээнд барилгын гол нэр төрлийн материалын үнийг тогтворжуулах болон Орон сууцны сакхүүжилтийн урт хуга­цааны тогтвортой тогтолцоог бий болгох хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэхээр тогтож, нийт 1179.0 тэрбум төгрөгийн санхүү­жил­­тийг “Чингис” бондоос гар­гахаар шийдвэрлэсэн.

Дээрх хө­рөнгөөс орон сууцны ипоте­кийн зээ­лийн санхүүжилтэд эхний ээл­жинд 800 тэрбум төгрөгийг зар­цуулна. Монголбанк арилжааны бан­куудад гэрээний дагуу зээлийн санхүүжилтийг байршуулна. Арил­жааны банкууд иргэдтэй гэрээ байгуулж, боломжтой зээлийг нь ол­гоод явах юм.

-Өмнө нь арилжааны банк­наас өндөр хүүтэй зээл авсан иргэд найман хувийн хүүтэй зээл олгогдож эхэлснээс хойш долоон сарын дараа бага хүү­тэй зээлд шилжих боломж байгаа гэсэн үү?

-Өмнө нь зээл авсан иргэд хо­хирох ёсгүй. Тиймээс асуудлаа бан­киндаа тавиад зохицуулалт хийл­гэх боломжтой. Гэхдээ банк­тай хэдэн жилийн ямар гэрээ хийгд­­сэн вэ, банк яаж зохи­цуу­лах боломжтойгоо тооцож үзнэ.

Түү­нээс шууд найман ху­вийн хүү­тэй зээл рүү шилжих боломж­гүй. Ерөнхий журмыг дагалдсан журам гарч байж энэ нөхцөлд зохицуулалт хийгдэнэ. Тиймээс долоон сар гэдэг хугацааг зааж өг­сөн.