УИХ-ынгишүүн, Боловсрол, шинжлэхухаанысайдЛ.Гантөмөртэйярилцлаа.

-Таболовсролынсайдааражиллажэхэл­лээ. Тэгэхээрудахгүйхичээлийншинэжилэхэлнэ. Таныхамгийнэхэндхийхажилюувэ?

-Хотын дарга зам зас­варын ажлаа ирэх ес, аравдугаар сард багтаан хийх захирамж гаргасан байна. Өнөөдөр 17 цэг дээр зам хаах нөхцөл байдал бий болж. Үүнээс улбаалан нийслэлийн иргэдийг түгжрэлгүй зор­чуу­лах хуваарь гаргах ёстой байгаа. Тухайлбал Баянхошуунд амьдардаг хүүхэд ямар байдлаар сургууль дээрээ ирэх юм бэ гэдэг асуудал ший­дэгдээгүй байна. Тиймээс есдүгээр сарын нэгэнд бямба гаригт хичээлийн шинэ жилийн нээлтийг хийхээр болсон. Ингэж амралтын өдөр хичээ­лийн жилийн нээлт хийж байгаа нь замын хэт их ачаалаас урьдчилан сэр­гийлэх гэсэн арга. Замын ачаа­лал бага ч болов сарних болов уу гэсэндээ ийм шийд­вэрийг гарга­сан. Тэгээд цаашаа сур­галтын үйл ажиллагааг хэвийн явуулахын тулд аль, аль тал нь санаа­чилгатай ажиллах ёстой гэсэн ойл­голттой байгаа. Хичээл эхэлсэнтэй хол­боотой замын түгжрэл бий болж, бусад иргэдийн амьд­ралынх нь хэмд нөлөө­лөхгүй байх талыг ихээхэн бодолц­сон. Иймээс оюутны бай­ранд хүүхдүүдийг оруу­лах асууд­лыг яаравчлах, оюут­нууд сургууль дээрээ аль болох удаан байж хи­чээ­лээ давтах програм­мыг бий болгоё гэж бай­гаа. Ийм санаачлагуудыг их сургуулийн оюутан, багш нар гаргаж байгаа.

-Сургуулийнбайрныхүртээмжмууучраасгурванээлжээрхичээл­лэхсургуульчбайна. Энэасуудалхэзээший­дэгдэхбол?

-Ер нь сургуулийн байрны хүрэлцээ хүнд­рэлтэй хэвээрээ байна. Өнөө жилийн төсөв тө­лөв­лөгөө батлагдаад 70-80 хувийн хэрэгжилттэй байна. Сургууль, цэцэр­лэгийн тоог тодорхой ху­виар нэмэгдүүлэх ажлыг хийсэн. Гэхдээ энэ жи­лийн хувьд гурван ээл­жийн сургалтыг хоёр бол­гох санхүүгийн боломж байсангүй. Ер нь ойрын жилүүдэд гурван ээлжтэй сургуулиуд байхгүй бол­но. Хоёр ээлжтэй сургуу­лиудыг нэг ээлжид шил­жүүлэх алхам хийгдэнэ. Гэхдээ нэг ээлжийн сур­галт руу шилжүүлнэ гэдэг ихээхэн хэмжээний хө­рөнгө шаардана. Мөн цэцэрлэгийн хувьд ч энэ асуудал хүнд байна. Тэгэ­хээр хувийн хөрөнгө оруу­лалтыг цэцэрлэг рүү яаж татах боломж байгааг судалж үзэх хэрэгтэй. Төрөөс хэрэгжүүлж бай­гаа дэмжлэгээ сайжруулж хувийн хэвшил, тэр дун­даа гэр цэцэрлэг төслийн хүрээнд сургуулийн өмнөх боловсролын газ­рын тоог нэмэх хэрэгтэй байна. Ингэхдээ цэцэр­лэгийн үйл ажиллагаа эрхлэх сонирхолтой хү­мүүст хандсан сургалт олныг явуулах шаард­лага байгаа.

-Их, дээдсургуулиу­дынхувьдсургал­тынтөлбөрөөнэмэ­хээрбай­гаа. Энэасуу­далдээряам­наасяажанхаарчбайгаавэ?

-Өмнөх сайд маань найм­дугаар сар гаргаад инф­ляц ямар байхыг хараа­рай. Мөн оюутнууд, багш нартайгаа ярилцаж төл­бөр нэмэх эсэхээ ший­дээ­рэй гэсэн чиглэл өгсөн юм билээ. Үүн дээр нэг зүйлийн чиглэлийг нэмж өгөх ёстой байна. Энэ нь их сургуулийн төлбөр тодорхой хэмжээгээр нэмэгд­лээ гэхэд зөвхөн нэгдүгээр курсын оюут­нуудад хамаардаг асуу­дал гэдгийг онцлох ёстой байна. Түүнээс дээш кур­сын оюутнууд эхний жи­лийн төлбөрийн блансаа барьж юм уу буулгаж явдаг жишигтэй. Үүнийг баримталж аль болох сургалтын төлбөрийг нэ­мэг­дүүлэхгүй байх чиг­лэлийг их, дээд сургуу­лиудын ТУЗ-д өгсөн. Ялан­гуяа МУИС, ШУТИС гэх мэт томоохон сур­гуульд хөрөнгийн шаард­лага байгаа бол түүний­хээ үндэслэлийг ирүүл гэсэн шаардлагыг ч тавь­сан. Түүнээс биш багш нарын цалинг нэмэхийн тулд сургалтын төл­бөрийг ахиу авна гэсэн тайл­барыг хүлээж авах­гүй. Танхим нэмэх, сур­галтын хэрэгсэл авах бол хэдэн төгрөг шаардаг­дахыг тодорхой тусгаж ирүүл, тэгээд ярилцъя гэж бай­гаа. Ер нь төлбөр нэмэх асуудлыг хаврын элсэл­тийн өмнө ярих хэ­рэг­тэй байдаг юм байна. Тэгээд элсэлтийн шал­галт өгч байгаа хүүхдүүд төлбөр мөнгөнийхөө асууд­лыг тооцоод сургуульд орох сонголтоо хийх нь шаардлагад нийцнэ.

-Ягтөлбөрөөалбанёсоорнэмсэнсур­гуульбайгааюу?

-Мэдээллүүдийг эцэс­лэж аваагүй байгаа. Төл­бөр нэмэхгүй гэсэн шаард­­­лагаа төрийн өм­чийн сургуулиуддаа өг­чих­сөн. Хариу нь бүрэн ирээгүй байна.

-Сургалтынтөл­бөрийгбэлнээртөлгэ­сэншаардлагыгтавь­даг. Үүндиргэдихээхэнтүүртдэг?

-Хамгийн хүндрэлтэй асуудал энэ болчихоод байна. Үүнийг тал талаа­саа ярилцаж, хэлэлцээд зайлшгүй шийдвэрлэх шаардлага байгаа.

-Заримтэтгэлгийнасуудаляахвэ?

-Хэрэгжиж байгаа бүх тэтгэлгүүд хэрэгжээд явна. Тодорхой шалгуураар олимпиадад шалгарсан  эхний гурван хүүхдийнх нь эрх баталгаажаад сур­гуулиа сонгоод хичээлдээ ордгоороо орно. Тэр хүүхдүүдэд төрөөс тэт­гэлэг олгоно. Мөн энэ жил төрийн сангаас зээлд хамрагдах хүүх­дийн тоог өнөөдөр эцэс­лэж баталж байна. 6500 хүүхэд энэ сангаас зээл авна. Бу­цалтгүй тусламж гэдэг зүйл алга болсон.

-Сургууль, цэцэрлэгбарихталбайгүй, хүүх­­дийнтоглоо­мынтал­байгбу­лаа­лаагэсэнмэдээлэлихгардаг. Энэасуу­далдээртаяажан­хаарчажиллахвэ?

-Хотын дахин төлөв­лөлт хийтэл сургууль цэ­цэр­лэг байтугай байгуул­лагад газар олгохгүй гэсэн шийдвэрийг хотын удирдлагууд гаргасан. Би хотын удирдлагуудад найдаж байгаа. Тиймээс боловсролын бай­гуул­лагуудынхаа газрыг хад­галах бус цаашид яаж тэлэх вэ гэсэн бодлого явах ёстой байна.

-Хүүхдийнэрхмашихээрзөрчигддөг. Авто­бусунаанд, сургуульдээрээгэхмэтээр?

-Хүүхэд бүр сургуу­лийн анхаарлын төвд орно, өнөөдрөөс. Нэг үгээр хэлбэл, багш, сур­гуулийн орчин, сурах бичиг гэж ярихаасаа илүү хүүхдээ ярих цаг болжээ. Хүүхдийн асран хамгаа­лагч нь хэн гэдэг нь тодор­хой байх ёстой. Тэр эцэг эхийн төлөөлөл нь долоо хоног бүр сургууль дээр нь ирж багштай нь уулз. Сар бүр зохион байгуулж байгаа үйл ажиллагааг нь сонирх. Тэгээд цаашаа сургууль дээр эцэг, эх асран хамгаалагчийн тө­лөөл­лийг давуу эрх­тэй­гээр бий болгож сургуу­лийн бодлогод санал нэ­мэр­лэдэг болгох хэрэгтэй. Ингээд ирэхээр хүүхдэд юу тулгамдаж байна, асууд­лыг нь яаж шийдэх вэ гэх мэт гаргалгаанууд гараад ирнэ. Ингэж эрх нь боогдсон, хашигдсан, да­рамтад өртсөн байдлыг ил гаргаж шийдвэрлэж болно. Тэгэхээр сурагч нь багшаа, багш нар нь сур­гуулиа, сургууль нь яамаа хуурахаа больё. Үүний эцэст эргээд бүгдээрээ эцэг эхээ хуурахаа болих хэрэгтэй. Түүнээс биш төлбөрийг нь авсан юм чинь төгсгөнө гэсэн асуу­дал байхгүй. Мөн оюут­нууд сурсан шиг сур. Ча­нар­тай диплом ав гэдгийг шаардаж хариуцлагыг хатууруулна.

-Кэмбрижийнстан­дартгээдлөнгөрсөнжилээсшүтэжмөргөөдбайгаа. Энэхөтөлбөряахвэ?

-Өнөөдөр хэрэгжиж байгаа бүх хөтөлбөр цаашаа үргэлжилнэ. Хэ­рэг­жиж байгаа хө­төл­бө­рүү­дийг ойлгохдоо Мон­голын орчин цагийн үндэс­ний стандартыг бий болгох гадаадын эрдэмт­дийн зөвлөгөөг авч байна гэж бодох хэрэгтэй. Бо­ловсролын салбарт бага дунд боловсрол дээр хам­тарч ажиллаж байгаа нь Кэмбрижийн боловс­рол, хөтөлбөр юм.

-Ороннутгийнбо­ловс­ролынчанарынасуу­далихяригддаглдаа?

-Орон нутагт ажиллаж байгаа багш, мэргэ­жилт­ний болон сургуулийн чанарыг нэмэгдүүлэх асуу­дал дээр уйгагүй ажил­лаж ирсэн юм байна лээ. Тэгэхээр цаашдаа хамгийн анхаарах ёстой зүйл юу вэ гэвэл ямар нэгэн сургууль чанартай сайн байхын тулд хүүх­дийн хамрагдалт сайн байх хэрэгтэй гэдгийг гол болгох. Нэг сургууль олон хүүхэдтэй байвал шинэ­лэг уур амьсгал бий бол­дог. Шинэ бүтээлүүд төрж, шинэ бүхэн ирж байдаг. Харин орон нутгийн сул тал нь цөөхөн хүүхэдтэй байх явдал. Нэг ангид 20 хүүхэдтэй байхад тухайн хүүхдүүдэд заах арван багшийг хадгална гэдэг том асуудал болж бай­даг. Ийм сургуулиуд хө­дөө орон нутагт их байна. Байгаа учраас асуудал яригдаж байна. Нөгөө талаар ямар ч сайн багш 20-хон хүүхдэд матема­тик заагаад суухыг хүсэх­гүй байна. Харин өөр тийшээ явж илүү олон хүүхдэд юм зааж сургах сонирхолтой байдаг. Ингэж сонголтоо хийгээд яваад байна. Тэгэхээр орон нутгийн сургуулийн төвлөрлийн асуудлыг харах хэрэгтэй байгаа.

-Ерөнхийтул­гамд­санасуудлуудыгин­гээдшийдээдявчихдагюмбайж. ХаринБоловс­ролыняамандямарши­нэчлэлхийхзорилготойирэв?

-Шинэчлэлийн бод­ло­гууд есдүгээр сарын 1-нд зарлагдана. Мэдээж энэ салбар их том. Үр дүн нь маргааш нь харагддаггүй. Тэгэхээр энэ газраас ургац хураахын тулд уринш бэлдэх хэрэгтэй. Хаана нь уринш хийх юм. Алийг нь сайжруулах вэ гэдгийг тодорхой судал­гаан дээр нэлээд нухац­тай хийх ёстой. Харин одоогийн барьж байгаа үнэлгээний систем ши­нэчлэгдэнэ. Бага сур­гуу­лийн хүүхдүүд хүн болж төлөвших процесс яваг­дана. Нэг үгээр хэлбэл нэгээс гуравдугаар ангийн хүүхдүүдийн дунд олимпиад явуулдаг байд­лыг хална. Зургаа, долоо, найман настай хүүхдүү­дийг хооронд нь ма­тема­тикаар өрсөлдүүлнэ гэдэг хүний санаанд оромгүй зүйлийг хийгээд байна. Үүнийг больё. Тэгэхээр ингэж дарамтлах бус бага сургуульдаа хүүхэд юм сурах эрмэлзэлтэй болох, хүн болж боловсрох, зөв сууж хэвших бэлтгэл ажлыг хийх хэрэгтэй. Дунд ангид юм сурах магад­лагааг нь суулгаж өгөх хэрэгтэй. Тэгээд ахлах ангид нь үнэхээр хичээ­лийг нь сургах хэрэгтэй. Гэтэл хичээлийг сургах, хүн болж төлөвших гэх мэт асуудлыг нэг дор шинжлэх ухааны баахан материалтай хамт бөм­бөгд­­чих­дөг. Энэ нь их аюултай бодлого учраас хүүхдэд ээлтэй орчинг бүрдүүлэх ёстой байна. Нэг ёсондоо хүүхэд өөрийнхөө авьяаст эрдэж явах хэрэг­тэй. Жишээ­лэхэд манай тамирчин Н.Төгсцогтыг хүүхэд байхад эмээ нь "Манай энэ зожиг юм. Дураараа юм. Танхай юм" гэж хараад л боксоор хичээл­лүүлсэн байна лээ. Эн­дээс харахад хүүх­дийн авьяасыг эмээ нь нээж илрүүлсэн байна. Харин нийт хүүхдүүдийн авьяа­сыг нээдэг газар нь сургууль байх ёстой. Ийм залуучууд манайд хэдэн мянгаараа байгаа шүү дээ. Энэ рүү бүх асуудал хандана. Тэгээд хүүхэд гэсэн нийт дунд нь ойл­годог ойлголтоос сална. Хүүхэд бүр гэдэг ухаг­дахууныг суулгана.