УИХ-ын гишүүн Х.Нямбаатартай ярилцлаа.

-БНСУ-ын хөнгөлөлттэй 500 сая ам.долларын зээлийг агаарын бохирдлыг бууруулахад зарцуулахаар болсон. Яг юунд зарцуулах вэ гэдэг нь анхаарал татаж байна?

-Агаарын бохирдол бол улс төр, популизм хийдэг сэдэв биш. Улаанбаатар хотод утаа гаргаж байгаа гол хүчин зүйлийг нэрлэхэд түүхий нүүрс түлж буй гэр хорооллын 220 мянган өрх, замын хөдөлгөөнд оролцож байгаа 350 мянга орчим тээврийн хэрэгсэл, цахилгаан станц, бага оврын уурын зуух гэсэн гол хэдэн эх үүсвэрүүд бий.

Хамгийн гол эх үүсвэр бол түүхий нүүрс түлж байгаа явдал байна.

Агаарын бохирдлыг бууруулахын тулд эрдэмтэн, мэргэдийн үгийг сонсч шинжлэх ухаанчаар хандах ёстой. БНСУ-ын хөнгөлөлттэй зээлийг орон сууцжуулах, дэд бүтэц татах чиглэлд зарцуулна гэж хоёр тал харилцан тохиролцсон гэж би ойлгосон. Улаанбаатар хотын 220 мянган өрх айлыг гурван бүлэгт хувааж үзэх хэрэгтэй.

Нэгдүгээрт, орон сууцжуулах бүс, хоёрдугаарт 100 хувь цахилгаан эрчим хүчээр халаах бүс, гуравдугаарт, сайжруулсан зуух гэсэн үе шаттайгаар явах нь зүйтэй.

Түүнээс нэг дор бүгдийг орон сууцжуулах боломж байхгүй. Эрчим хүчний дамжуулах шугам сүлжээний нөөц боломж ч байхгүй. Хамгийн сүүлийн үеийн технологитой зуухыг тараах, цаашлаад түүхий нүүрс хэрэглэхгүй угаасан нүүрс хэрэглэх замаар гуравдугаар бүс буюу алслагдсан гэр хороолол арга хэмжээ авах нь зүйтэй. Өнөөдөр зуух тараах тухай ярилаа гээд зарим нэг улс төрчид XXI зуунд зуух ярьдаг чи хэн бэ гэж шүүмжилж байх шиг байна. Сүүлийн үед бид чинь бие биенээ үгүйсгэж туйлшрахдаа хамгийн гаргууд болсон хүмүүс шүү дээ.

Гэтэл бид V цахилгаан станцаа барьж чадаагүй арав гаруй жилийг үдсэн. Бид нэг дор бүгдийг орон сууцжууллаа гэхэд эрчим хүчний нөөц хангалттай биш байна.

Өнөөдөр нэг зүйлийн тухай огтярихгүй байна. Улаанбаатар хотын ундны усны нөөц ойрын хэдэн жил болоод дуусахаар аюулын харанга дэлдсэн хэмжээнд байгаа. Орон сууцжуулах төсөлтэй хамт гадаргын ус ашигладаг усан сан байгууламж барих чиглэлээр ажил хийхгүй бол төд удалгүй усгүй хот болох аюул нүүрлэсэн.

Тиймээс алслагдсан гэр хороололд түүхий нүүрс биш угаасан нүүрс хэрэглэх нь хамгийн зөв гарцын нэг мөн. Дулаан хангамж, эрчим хүчний хангамж, усны хангамжийг агаарын бохирдлыг бууруулахтай хамт давхар шийдэж явахгүй бол зөвхөн хэдэн орон сууц бариад агаарын бохирдлоос буурчихна гэсэн өрөөсгөл ойлголтоосоо салах ёстой юм.

-Ерөнхийлөгч Сонгмнохайрхан дүүргийн иргэдтэй уулзах үеэр асашёорюү Д.Дагвадорж тус дүүрэгт егсен хандивын зүйлс алга болсон талаар ярьсан. Та дүүргийн ИТХ-ын даргаар ажиллаж байсан хүн?

-Сонгинохайрхаичууд, дүүргийн Засаг даргын Тамгын газраас асашёорюу Д.Дагвадоржоос нэг ч төгрөгийг бараа материал аваагүй. Нэг ч төсөл аваагүй. Дандаа сонгуулийн сурталчилгааны үе шиг амьдарч болохгүй л дээ. Хүмүүсийг гүтгэж гүжирдэж, хийрхэж болохгүй. УИХ-ын гишүүн Д.Сумьяабазарын тойрогт гээд 2013 онд эмнэлгийн хуучин автомашин Японоос авчирч өгсөн гэж би сонссон.

Би дүүргийн удирдлагуудаасаа сая дахин дахин тодрууллаа. Өөр ямар ч өгсөн барьсан зүйл байхгүй юм байна. Д.Дагвадорж гэдэг хүн баримттай ярих хэрэгтэй. Ийм хэмжээний бараа материал иргэддээ өгөөрэй гээд Дагвадорж Нямбаатарт өгсөн гэсэн баримтаа гаргаад өгчих. УИХ-ын сонгууль болох үед Д.Дагвадорж намайг дэмжиж, ирж үг хэлж байсан. Би үүнийг надад сайндаа биш циркийн хувьчлалыг хөндөж ярьсан О.Магнайд дургүйдээ өсөрхсөндөө намайг ирж дэмжсэн гэж би ойлгож байгаа.

-Хоёрдугаар сарын 1-ний өдөр АН-аас жагсаал хийж Засгийн газрын хуудуутай шийдвэрийг эсэргүүцнэ гэж байгаа. Татвар нэмэгдсэн, шатахууны үнэ өссөн гэх мэтээр энэ Засгийн газрын гаргаж буй шийдвэр иргэдэд дарамт ачааг үүрүүлж байна гэж үзэж байгаа?

-Одоогийн АН-ын нөхдүүд эдийн засгийг элгээр нь мөлхүүлсэн хүмүүс. Эдийн засгийг аврахын тулд тодорхой төрлийн татварыг нэмэгдүүлж, эдийн засгийг сэхээний тасгаас энгийн тасагт шилжүүлэх процесс өнгөрсөн 1.7 жилийн хугацаанд хийгдлээ.

Тэдний тавьсан өрийг дарахын тулд эдийн засагт бүсээ чангалах, Олон улсын Валютын сангийн хөтөлбөрийг авахаас өөр аргагүй зүй ёсны шаардлага тулгарсан.

Хэрэв хөтөлбөрт хамрагдаагүй бол бид дампуурчихсан улсын жагсаалтад орчих байсан.

Өр тавихыг нь тавьж дампууруулчхаад тэрийг нь засч, аврах гэж буй нөхдүүдийг баалдаг буруу үйлдлээ зогсоогооч.

Хоёрдугаар сарын 1-нээс жагсана, цуглана гэж хамгийн их дуугарч буй хүмүүс хамгийн их эдийн засгийг “алсан” хүмүүс шүү. Өнөөдөр Олон улсын Валютын сантай дахин хэлэлцээрт орж зарим төрлийн татварыг буулгах хэлэлцээр үргэлжилж байна.

Шатахууны хувьд нэг зүйл хэлэхэд дэлхийн зах зээл дээр нефть бүтээгдэхүүний үнэ 26 ам.доллараас 70 орчим ам.доллар болж өсч байна. Дэлхийн зах зээлд нефть бүтээгдэхүүний үнэ өсөх хандлагатай байна. Дэлхийн зах зээлийг сөрж үнэ барих гэдэг маш хүнд.

Тиймээс Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яамнаас Онцгой албан татварыг тэглэх байдлаар үнийг зохицуулах бодлогын ажлуудыг хэрээрээ хийж байна. "Роснефть”- ийн төлөөллүүдийг урьж хэлэлцээрийн ширээний ард суух гэж байна. Ер нь дэлхийн зах зээлд нефтийн үнэ өссөн нь энэ Засгийн газрын буруу гэж үзэж байгаа юм уу?

-Шатахуун импортлогчид дэлхийн зах зээлд үнэ унах үед шатахууны үнээ бууруулж байгаагүй. Үнэндээ улс төрчид тэр дотроо МАН-ын нөхдүүд нефть импортлогч нартай хувийн эрх ашгийн холбоотой талаар яригддаг. Манай улс нефтийн үйлдвэрийг өнөөдрийг хүртэл бариагүй нь эрх ашгийн үүднээс гэж харагддаг?

-Нефтийн зах зээлийг аль, аль намынх нь гишүүд барьж байгаа ш дээ. Томоохон импортлогч нарын тоонд “Шунхлай” орно байх.

УИХ-ын гишүүн асан Г.Батхүү чинь “Шунхлай” группийн үүсгэн байгуулагч биз дээ.

Зах зээлийн үндсэн онолоор үнэ эрэлт дээр тогтдог.

Нефть импортлох эрхийг бүх аж ахуйн нэгжүүдэд нээлттэй болгох ёстой юм. Ингэж үнийг нээлттэй байлгаснаар зах зээлийн зарчмаараа шударга өрсөлдөж үнэ буурна. Бид хэт нэг талыг барьж муйхарлаж болохгүй.

Дэлхийн зах зээлд нефтийн үнэ өсч байхад борлуулж байгаа хүмүүс өссөн үнэтэйгээр авч байгаа учраас зах зээлтэйгээ уялдаж явах ёстой. Буурч байхад адилхан буурах ёстой л доо. Ингэж зах зээлийн зарчмаараа явах ёстой. Төр үнийн бодлогод хэтэрхий их оролцоод байвал тухайн салбар урагшаа явахгүй. Нефтийн үйлдвэр барих ажлыг Засгийн газрынхуралдаанаар шийдвэр гаргаж хоёрдугаар улирал гэхэд барилга угсралтын ажил эхлэхээр болсон. Манай улсын олборлож буй түүхий нефтийн нөөц хангалттай биш байгаа. Нөөцийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр тодорхой ажпууд хийж байгаа.

-УИХ-ын гишүүн Б.Наранхүүг эргүүлэн татахаар Үндсэн хуулийн Цэцэд иргэд гомдол гаргасан байгаа. Та Б.Наранхүү гишүүний хуралдаа суудаггүй байдлыг юу гэж харж байна вэ?

-Зөвхөн энэ удаагийн парламент ч биш хоёр парламент дамжин энэ хүний асуудал яригдаж байгаа. УИХ-ын гишүүн сонгогдсон тойргийнхоо иргэдийн эрх ашгийг хамгаалж дуу хоолой болж, элч төлөөлөгч болно гэж тангараг өргөж, УИХ-д орж ирдэг.

Гэтэл Б.Наранхүү гишүүнийг сонгосон тойргийн гишүүдийн төлөөллийн эрх зөрчигдөөд байна гэдэг агуулгаар иргэд Үндсэн хуулийн Цэцэд хандсан гэж би ойлгосон.

УИХ-ын гишүүн төрийн хууль тогтоох байгууллагыг төлөөлж ажиллаж байгаагийн хувьд хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллаж байгаатай яг адилхан гэж хэлж болно. Аль ч газар хөдөлмөрийн гэрээгээ биелүүлээгүй тохиолдолд ажлаас нь халдаг тогтолцоо байдаг. Манай Үндсэн хуулийн суурь бол хүн бүр хууль, шүүхийн өмнө ижил тэгш эрхтэй гэсэн зарчим үйлчилдэг, Нэг компанийн ажилтан шалтгаангүйгээр ажлаа 3-4 жил таслаад явбал хөдөлмөрийн гэрээ хэвийн үргэлжлээд явах боломжгүй. Яг түүнтэй адил байдлаар хандах байлгүй дээ гэж бодож байна.

Сэтгүүлч Б.ДОЛЗОДМАА