УИХ-ын гишүүн, Мон­гол-Японы парламентын бүлгийн дарга Д.Ганхуягийг “Ярил­цах танхим”-даа урилаа.

-Япон улсаас авсан хам­гийн сүүлийн үеийн мэдээлэл юу байна вэ?

-Японы байдал ерөн­хийдөө намжсан, тайван байна. Га­зар хөдлөлт болж, түүнээс улбаалан цунами болсон учир бага зэргийн чичирхийлэл мэдрэгдсээр байгаа.

-Японд манай улсын 5373 иргэн байгаа гэсэн мэдээлэл бий. Яг одоо хэчнээн иргэн байна вэ?

-Гамшгийн бүсэд 200 гаруй хүн байсан. Харин одоо эдгээр хүмүүсийн дийлэнх нь “Нарита” нисэх онгоцны буудал, “Ямагата” галт тэрэгний буудал гээд аюулгүй бүсэд шилжсэн. Гамшгийн бүсээс бусад бүсэд одоогоор ямар нэгэн хөдөлгөөн алга. Ер нь Японд дэлхийн олон орны хүмүүс сурч, ажиллаж, амьдардаг. Хамгийн их нь Өмнөд Солонгос улсаас 40 мянга гаруй хүн, Индонези улсаас 20 мянга гаруй хүн, мөн Филиппин, Энэтхэг зэрэг улс орнуудаас нэлээд хүн бий. Тиймээс Японы ард түмэнтэй энэ хүнд үед нь хамтарч ажиллаж, хүнд байдлаас гаръя гэсэн байдалтай байх шиг байна.

-Гамшгийн бүсэд байгаа Монголын дөрвөн иргэнтэй холбогдсон уу. Биеийн бай­дал нь ямар байгаа бол?

-Хоёр иргэнтэй холбоо барьсан. Харин нөгөө хоёр иргэнтэй холбоо бариагүй гэсэн мэдээлэлтэй байна.

-Япончууд бүтээн бай­гуулалтын ажлаа эхнээс нь хийж эхэлж байна гэсэн. Сэргээн босголтын ажлаа хэрхэн хийж байгаа талаар танд мэдээлэл байна уу?

-Уржигдраас эхлээд цэвэр­лэгээний ажил, хоргодох байранд орсон хүмүүсийг тоолох, бүтээн байгуулалтын ажил ерөнхийдөө эхэлчихсэн гэж хэлж болно. Барилга, замын томоохон компаниуд нь Дэд бүтцийн хөгжлийн яаман дээрээ сэргээн босголтын ажлыг төлөвлөчихсөн байна.

-Манай улсын Засгийн газар Япон улсаас иргэдээ татахаар шийдвэрлэсэн. Харин бусад улсын тухайд?

-Бусад орон юун түрүүнд иргэдээ гамшгийн бүсээс гаргах, түүний дараа Японы аюулгүй бүсэд амьдрах уу, эх орондоо ирэх үү гэдгээ шийдэж байх шиг байна. Японд нийт нэг сая гаруй гадаадын иргэн удаан хугацаагаар ажиллаж, амьдардаг гэсэн тооцоо бий. Тэд одоогоор ямар нэгэн шилжилт хөдөлгөөн хийгээгүй байна.

-Таны найз, нөхөд, та­нилууд чинь Японд байгаа юу. Гамшиг болох үед байсан уу?

-Байсан. Би гамшиг болсны дараа ярьсан. Үнэхээр хэцүү байна гэж тэд хэлсэн. Ер нь 30-аад цагийн өмнөөс цунами ирэх гэж байна гэсэн мэдээлэл Фукушима, Иватэ, Миаби, Мибарак мужид ирсэн. Тиймээс хүмүүс хоргодох байранд орох урьдчилсан бэлтгэл хийсэн байх. Гэхдээ ийм хүчтэй хөдөлнө гэж хэн ч тааварлаагүй байх л даа.

-Японы газар хөдлөлт, цунами болохоос хоёр өдрийн өмнө АНУ урьдчилан таамагласан байж магад хэмээн дэлхийн зарим эрдэмтэн хэлж байсан л даа?

-Цунами болохоос өмнө их хэмжээний загас үхсэн байгаа юм. Загас үхэхээр заавал нэг асуудал үүсдэг гэдгээс үүдэн гарсан мэдээлэл байх.

-Дэлхийн эрдэмтэд, суд­лаачдын хэлж бай­гаагаар энэ удаагийнх 14 мянган жилд нэг удаа болдог үзэгдэл гэсэн. Харин Японы судлаачид юу гэж үзэж байна вэ?

-Ер нь янз бүрийн л мэдээлэл байна. Энэ он, ирэх он бол нэлээд түүхэн жил юм. Он тоолол солигдоно, шинээр тоолол эхэлнэ. Шинээр тоолол эхэлнэ гэдэг нь гараг, эрхэс, нар, сартай холбоотой асуудал шүү дээ. Дэлхийн тэнхлэг 15 хэмээр хазайсан гэх мэдээлэл байгаа. Дэлхий дээр амьдарч байгаа хүн төрөлхтөн нарны эрхшээлд байдаг. Тиймээс хазайлт дэлхий даяар нөлөөлнө гэсэн үг. Ирэх оны тухайд тодорхой хугацаанд нарны эрхшээлээс сарны эрхшээл рүү шилжинэ. Тийм учраас үүнийг гамшиг гэхээсээ илүү үзэгдэл гэж хэлж болно. Олон жилийн хугацаанд дахин давтагддаг гэдгийг судлаачид, прогноз хийдэг байгууллагууд бичсэн байна лээ.

-Монгол-Японы пар­ламентын зүгээс ямар тусламж, үйл ажиллагаа зохион байгуулж байна?

-Парламент бол олон түм­ний төлөөллийн байгууллага юм. Монгол, Японы төрийн бус бай­гууллагуудтай хол­­боо­той ажилладаг. Тий­мээс эдгээр төрийн бус байгууллагуудтайгаа хамтарч ажиллаж байгаа. Японд ажиллаж, амьдарч байгаа монголчуудад зөв мэдээлэл өгөх, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр бодитой мэдээлэл гаргах чиглэлээр нэлээд далайцтай ажиллаж байна. Би Япон сургууль төгсөгчдийн холбооны тэргүүнээр ажилладаг. Их, дээд сургууль төгссөн 1700 орчим хүн тус холбоонд бий. Эдгээр хүмүүстэйгээ холбоотой байж, мэдээлэл солилцон хамтарч ажиллаж байна. Мөн өнгөрсөн бямба гарагт боломжоороо хандив цуглуулаад 50 сая төгрөг болгосон. Бас өчигдөр /уржигдар/ Элчин сайдтай очиж уулзан цаг үеийн нөхцөл байдал болон хэрхэн хамтарч ажиллах талаар санал солилцож, ярилцсан. Парламентын бүлгийн тухайд өнгөрсөн баасан гарагт хоёр танхимын парламентын бүлгийн удирлагууд, Японы Элчин сайдын яам, Гадаад хэргийн яаманд нот бичиг явуулах, эмгэнэл илэрхийлэх ажлыг зохион явуулсан. УИХ-ын гишүүд ч холбогдож, санаа тавьж байна.

-Байгалийн гамшгаас үүдэн Японы Хөрөнгийн биржүүд дээр хувьцааны ханш өсч, түүхий эдийн үнэ бууран эдийн засагт нь ихээхэн нөлөөлж эхэллээ. Энэ байдал хэр удаан үргэлжлэх бол?

-Авто зам, цахилгаан галт тэрэг тасарсан, эрчим хүч хязгаарлалтад орсон зэргээс болж эдийн засагт нь сөргөөр тусч байна. Гамшиг болсон болохоор нөхөн сэргээгдэх нь ойлгомжтой. Жишээ нь 1996 оны Кобэ мужийн газар хөдлөлт гамшгийнхаа хувьд сая болсон гамшгийн хохирлын талтай дүйцэхүйц болж байсан. Гэтэл зургаа, долоон сарын дараа Японы хөдөлмөрч ард түмэн нөхөн сэргээж чадсан шүү дээ. Японд долоо хоногт нэг, хоёр удаа маш бага хэмжээний газар хөдлөлт байнга болж байдаг. Гэхдээ энэ удаагийнх шиг түүхэн хор хөнөөлтэй газар хөдлөлт болсон нь ховор. Япон хүн бол дэлхийн гурав дахь эдийн засаг, дэлхийн эдийн засагт асар их нөлөөтэй юм. Нэгдүгээрт, Америк, хоёрдугаарт Хятад улс ордог. Япон улс 120 сая хүнтэй, нэг хүнд ногдох ДНБ нь 36 мянга орчим ам.доллар байдаг. Мөн үйлдвэр асар их хөгжсөн улс. Зөвхөн дотооддоо бус Энэтхэг, Америк, Хятад зэрэг том зах зээлтэй улсад томоохон үйлдвэрүүд нь бий. Аль ч оронд 10 хүний 5-6 нь япон машин унаж байх жишээтэй. Газар хөдлөлтөөс үүдэн дотооддоо ажиллаж байгаа томоохон үйлдвэрүүд нь түр хугацаагаар зогссон. Энэ нь мэдээж дэлхийн эдийн засагт нөлөөлөх нь ойлгомжтой. Ер нь том гүрнүүд нэлээд өртэй байдаг. Тиймээс энэ асуудал дээрээ эмзэг хандаж байх шиг байна лээ. Гэхдээ хүнийхээ хөгжил, техник технологи, Хөрөнгийн зах зээлийнхээ өрсөлдөх чадварыг өндөр түвшинд гаргачихсан улс учир хүн нь байвал баялгийг бий болгоно. Нүүрлээд байгаа гамшиг, цунами, газар хөдлөлт гайгүй болбол сэргээн босголт хийгээд яваандаа эдийн засаг нь сайжирна л гэж бодож байна. Их өртэй, зээлтэй байна гэдэг нь тэр хэмжээгээрээ эдийн засаг нь найдвартай байгаагийн илэрхийлэл  гэсэн ойлголт дэлхий нийтэд байдаг.

-Фукушима мужид байр­лах атомын цахилгаан станцын үйл ажиллагаа доголдсон. Энэ талаар танд ямар мэдээлэл байна вэ?

-Япон улс эрчим хүчнийхээ 35 хувийг атомын цахилгаан станцаасаа хангадаг. Цаашдаа ч үүнийгээ нэмэгдүүлэх байх. Фукушимагийн нэгдүгээр цахилгаан станц нь хамгийн хуучин цахилгаан станц юм. Гэхдээ хэзээ ч Чернобылийн атомын цахилгаан станц шиг хор хөнөөл гарахгүй. Японы цөмийн энерги, атомын цахилгаан станцын технологи дэлхийд тэргүүлж байна. Сүүлийн 20 орчим жил нийт 24 реактор үйлдвэрлэсэн. Түүний 60 хувийг япончууд дангаараа үйлдвэрлэсэн байгаа юм. Тэргүүлэгч буюу өрсөлддөг гүрнүүд нь Франц, Америк зэрэг улс. Гэхдээ эдгээр улсын томоохон компаниуд нь харилцан бие биеийнхээ хувьцааг эзэмшдэг. Жишээ нь Францын “Арева” компанийн 18 хувийг “Мицубиши” компани эзэмшдэг, Аме­рикийн “Вестерн” компанийн 20 гаруй хувийг “Тошиба” компани эзэмших байдлаар хамтарч ажилладаг. Цунами болох үед тэр хавийн атомын цахилгаан станцыг бүгдийг нь зогсоосон. Учир нь бүрэн зогсоох боломжтой технологиор хийсэн юм. Гэхдээ зогсоосон ч реактороо хөргөж чадахгүй асуудал үүссэн. Атомын цахилгаан станц нь реактор, генератор, турбин гэсэн гурван хэсгээс бүрддэг. Реактор дэлбрэх асуудал японы атомын цахилгаан станцад байхгүй болсон гэж хэлмээр байна. Харин трубин нь дэлбэрсэн. Тэр нь хөргөөж чадахгүй байсаар байгаад устөрөгч, бага зэрэг цацраг идэвхт бодистой хоёр зуух дэлбэрсэн юм. Хоёр зуухны ойролцоо 20 км-ын радиуст хүн оруулахгүй байх аюултай бүс зарлачихсан байгаа. Энэ бүсийн цацраг идэвхт бодисын хэмжээ жилд хүний авдаг цацраг идэвхт бодисын хэмжээнээс 50 дахин бага хэмжээтэй байгаа юм. Цаг тутамд буурсан байдалтай байна. Тиймээс Чернобыл шиг хор хөнөөл учруулна, реактор дэлбэрнэ, цөмийн урвал явагдаж байгаа тэр хэсэгт нөлөөлнө гэсэн асуудал байхгүй. Харин энэ талаар буруу ташаа мэдээлэл байгааг үгүйсгэхгүй. Атомын цахилгаан станцдаа Японы Засгийн газар ихээхэн ач холбогдол өгч, үнэн бодит мэдээллийг өгч байгаа.

-Манайд борлуулж байгаа япон машин болон сэлбэгийн үнэ гамшиг болсны дараа нэмэгдсэн байна лээ. Энэ чухам юунаас болж байгаа юм бол?

-Японы машин болон сэлбэгийн нийлүүлэлт зогссон зүйл байхгүй. Харин манай бизнес эрхлэгчдийн үйл ажиллагаанаас болж байгаа болов уу л гэж бодож байна.

-Японы Засгийн газраас “Бид тусламж авахгүйгээр өөрсдөө сэргээн босголтоо хийж чадна” гэсэн утгатай мэдэгдэл хийсэн. Таныхаар япончууд хэдий хэр хугацаанд сэргээн босголтоо хийж чадах вэ?

-Японы Ерөнхий сайд “Би хүний аминаас бусдыг нь ард түмэнтэйгээ хамт хурдан хугацаанд буцааж авчирна” гэж хэлж байна лээ. Ерөнхий сайдын хэлсэн үг ард түмэндээ итгэж байгаагийн илэрхийлэл. Япон улс олон оронд тусладаг. Манай улсын хамгийн том донор орон. Япончууд гуйхаасаа илүү аль болох өөрсдөө даван туулна гэсэн байр суурьтай, өөртэй итгэх итгэлтэй имижтэй хүмүүс. Нийт 50 гаруй орны Төрийн тэргүүнүүд тусалж, дэмжинэ гэдгээ илэрхийлсэн. Хамгийн түрүүнд Герман, Хятад, Өмнөд Солонгосын аврагчид очиж байсан. Манай улсын тусламжийн эхний хэсэг өчигдөр /уржигдар/ эздэдээ очсон. Бид 1990-ээд оны үед лангуун дээр юу ч үгүй байсан. Яг үүнтэй адил гамшгийн дараах эхний хоёр өдөр дэлхийд алдартай сүлжээ дэлгүүрүүдийн ус нь бүгд байхгүй болчихсон харагдсан.

-Хохирлын нийт хэмжээ тодорхой болсон болов уу?

-Одоохондоо хохирлын нийт хэмжээ тодорхой болоогүй байна.

-Ярилцсанд баярлалаа.