УИХ-ын гишүүн Д.Батцогттой ярилцлаа.

-Үлдсэн гишүүд тан­гаргаа өргөөд эхэл­чих­лээ. Одоо танай эвс­лийн нэг гишүүний асуу­дал бий. Г.Уянга гишүүн МҮАН-аас орсон Ц.Цолмон гишүүн МАХН-д элс­­сэн учир үлдсэн нэг суудал МҮАН-ынх гэсэн байсан. Намын сууд­­лаа анх яаж хуваа­хаар тохирсон юм бэ?

-МАХН 70 хувьд нь, МҮАН 30 хувьд нь нэр дэвшүүлэх тохироо хий­сэн. Харин нэгдүгээрт, хоёрдугаарт хэнийг бичих вэ гэдэг асуу­­дал тухайн үед Удир­дах зөвлөлөөр яриг­даж ший­дэгдсэн. Тэ­гэхээр нэгдүгээрт Н.Энх­баяр дарга, хоёрдугаарт Ч.Улаан гишүүн, гуравт Н.Батцэрэг гишүүн, дө­рөвт С.Нарангэрэл док­­тор, тавдугаарт М.Со­ном­пил гишүүн, зургаад Э.Бат­шу­гар гэх мэтээр явсан. Тухайн үед Н.Энх­баяр даргыг хассан. С.На­ран­гэ­рэл докторыг тө­рийн ажлаа өгөөгүй гэдэг шалт­гаанаар, Э.Бат­шу­гарыг цэргийн алба хаа­гаагүй гэдэг үндэслэлээр хассан. Ийм л дараал­лаар на­муу­дын хооронд, эвслийн хурлаар яригдаж ший­дэгд­сэн асуудал л даа.

Сонгуулийн эвсэл до­лоон суудал жагсаалтаар авсан. Долоон суудал жагсаалтаар авахад МАХН дөрөв, МҮАН гур­ван суудал авсан байгаа. Дээр нь Ц.Цолмон гишүүн МАХН-д ороод МАХН та­ван суу­далтай болсон. Гэхдээ эвслийн жагсаал­тад би­чигдсэн хүмүүс ха­саг­даа­гүй бол Ц.Цолмон гишүүн бо­лохгүй байх байсан. Улс төрийн нам өөрөө ямар нэгэн зөр­чил­гүй, тийм хүмүүсийг жаг­саал­тад нэр дэвшүүлэх ёстой л доо. Өөрөөр хэл­бэл, ха­сагдсан гурван хүнд МҮАН буруу­гүй. Тэд нар өөрсдөө зөрчилтэй хү­мүү­­сээ нэр дэвшүүлж, жаг­саалтад бичсэн уч­раас хасагдсан. Ц.Цол­мон ги­шүүний суу­дал бол МҮАН-ын суудал мөнөөс мөн. Ийм л асууд­лууд байгаа юм.

-Хэрэв эвсэл хэвээр байх юм бол шинээр орж ирэх хүнээ булаацалдах шаардлага бай­на уу?

-Бид нар эвслийг тууш­тай хадгалаад, эвсэл маань дөрвөн жил яваа­сай, Засгийн газрыг тогт­вортой ажиллаасай гэд­гийг хүсч байгаа. Гэхдээ аливаа нам сонгуульд оролцоод, төрд өөрийн­хөө төлөөллийг илгээж байж намынхаа бодлогыг төрийн бод­логод шингээ­дэг. Тэгэхээр МҮАН сон­гуу­лийн дараа таван ги­шүүн­тэй болсон бол тэр хэвээрээ л байх ёстой. Мэдээж дөрвөн гишүүн УИХ-д ажиллах, таван гишүүн УИХ-д ажил­лах нь хоорондоо ялгаатай. Энэ утгаараа бид нам болоод эвсэл доторх харь­цаа, тэнд олон ур­гальч үзэл урал­дуулж, санал бодлоо со­лилцох, зарим тохиол­долд санал хагалах үе гарна. Энэ тохиолдолд намын нэг суудал ямар үнэтэй вэ гэдгийг хүн бүр мэднэ. Бид энэ утгаараа л асуу­далд хандаж байгаа.

-Та үүний гол ялгааг жаахан тодорхой ярь л даа?

-Сонгуулийн үед аль намаас нэр дэвшсэн, жаг­саалтын хэдэд орсон ч хамаагүй, ги­шүүн болсон л бол тэр на­мынхаа харьяа­лалд байх ёстой гэдэг хатуу бодол надад байдаг.

-Ц.Цолмон гишүүний МАХН-д орохдоо хэл­сэн тайлбар нь оновч­гүй хэ­мээн та буруу­шаасан байх аа? 

-Ц.Цолмон гишүүний гарсан шалтгааныг би мэдэхгүй. Яагаад  гарсан бэ гэдгийг тайлбарлаж чадах цорын ганц хүн нь  Ц.Цолмон өөрөө боло­хоор "МАХН, МҮАН хоёр нэг нам болох ёстой. Тийм учраас би үүнийг уриалж, дэмжиж МАХН-д орж бай­гаа"  гэдэг тайл­барыг хэл­дэг. Миний­хээр энэ бол тийм  зөв тайлбар биш.

-Яагаад? 

-Өөрөөр хэлбэл, нам нэгдэж болно. Нэгдвэл олонхиороо, намын удир­­дах дээд байгуул­ла­гаа­раа яриад, санал ху­раал­тууд явагдаж байж л ший­дэгддэг асуудал. Нэг намын гишүүд нь гүйгээд орчихдог. Араас нь нам дагаад ордог тогтолцоо энэ орчлон дэлхийд лав байхгүй. Тиймээс Ц.Цол­монгийн тайлбар угаасаа буруу. Үүнд өөрөө л ха­риулт өгөх биз дээ.     

-Одоо танай эвслээс үлдсэн квот дээрээ хэн тангараг өргөх вэ. Ингэх хууль зүйн үн­дэс­­лэл байгаа юу?

-Миний итгэл, үнэмш­лээр бол Ц.Оюунбаатар гишүүн тангараг өргөх байх. Гэхдээ энэ нь цаг хугацааны асуудал юм.

Ер нь бид хуулийг дээд­­лэх ёстой. Хуулинд тухайн үед яаж заагаад, хэн гэдэг хүн УИХ-д нэр дэвшихээр намын жаг­саалтад орсон юм, тэр хүмүүс л байх ёстой. Хэ­рэв ямар ч  үн­дэс­лэл­гүй­гээр хассан учир шалт­гаан байвал хассан хү­мүүст хариуц­лага тооц­дог ийм л тог­толцоо байх ёстой. Гэвч өнөөдөр хэ­рэг­­жихгүй юм байна. Ту­хайл­бал, Ц.Оюун­­­баатар гэдэг хү­нийг хувь хүнийх нь хувьд би  сайн мэдэх­гүй. Яагаад энэ хү­ний тангар­гийг өргүүлэхгүй байна гэд­гийг би гайхдаг. Жагсаалтын долоод Ц.Оюунбаатар гэдэг хү­ний нэр байжээ. Анх би­чиг­дэхэд аравт бичигд­сэн. Сонгууль явагдаж байх үед урьд нь байгаа гурван хүн хасагдсанд Ц.Оюун­баа­тар ямар бу­руутай юм бэ. Магадгүй ард түмэн до­лоон хүн оруулъя. Энэ долоон хү­ний нэг Ц.Оюун­­баатар гэж сан­алаа өгсөн ч юм уу хэн мэдэх вэ. Ийм л учир шалт­гаантай,  ойл­гомж­гүй зүйлүүд манай улс төрд байгаад байна. Үүнийг л тайлж чадахгүй байна.

Миний бодож байгаа­гаар хуулиараа ч сон­гууль явагдаж байх тэр үед хэн жагсаалтад байсан тухайн хүнийг л УИХ-ын гишүү­нээр сон­гогдсонд тооцож, танга­раг өргүүлэх ёстой гэдэг итгэл үнэмшил на­дад бай­даг. МАХН-ын нөх­дүүд Н.Энхбаяр дар­гын шүүхийн асуудал, Э.Бат­шугарын цэргийн алба хаагаагүй гэдэг буруу учир шалтгаанаар жаг­саал­таас хасагдсан. Үүнээс  болоод энэ асууд­луудыг эцэслэн мухар­латал, тангараг өргүү­лэх­гүй гэдэг зүйл байдаг гэж би ойлгодог. Ер нь тан­га­раг өргөх асуудал УИХ болоод эвсэл, намаас үл хамаарна гэж ойлгодог юм.  СЕХ хуулиар хүлээ­сэн үүргийнхээ дагуу хэ­нийг өргөн барив тэр хүн нь тангараг өргөх ёстой гэсэн байр суурьтай бай­гаа. Тэгэхээр юу болохыг харж байж л болъё.

-Таныг  УИХ-ын ги­шүүн болсноосоо  хойш амаа үдүүлсэн мэт дуу­гарахаа больсон гэж ярих хүмүүс байна. Та үүнд ямар хариулт өгөх вэ?

-Одоо арай цөөн дуу­гараад байна уу даа гэдэг асуудал яригддаг. Би тэм­цэгч байхдаа Монгол Улсын иргэн Батцогт бай­лаа. Магадгүй нэлээд зад­гай ярьдаг, шүүмжилдэг байсан. Ялгаа нь би одоо УИХ-ын ги­шүүн Д.Батцогт бол­сон. Ард түмнийг тө­лөөлж, УИХ-д сууж бай­гаагийн хувьд дуугарч буй үг бол­гон маань хариуц­лагатай байх ёстой. Тэр утгаараа нэлээн бодож байж дуу­гарч, үг, үйлдлээ цэнэдэг байх шаард­ла­гатай гэж ойлгодог.

Би тэмцэл хийж бай­сан хүний нэг. Хоёр том нам хоорондоо эвсээд МАНАН гэдэг гаж тог­тол­цоог бий болгочихлоо, үүнийг засах ёстой. Нэг нь эрх баригч, нөгөө нь сөрөг хүчин байх ёстой гэдэг зүйлүүдийг ярьж байсан.

Улстөрчид амла­сан бол амласнаа бие­лүүлэх ёстой гэдэг шаард­лагыг тавьж, тэмц­сэн.

То­дорхой үр дүнд хүрсэн зүйлүүд бий. Ер нь энэ утгаараа би гудам­жинд орилоод тэм­цэх нэг өөр, УИХ-ын индэр ашиг­лаад Монгол төрийн бод­логод өөрийн­хөө бодож, санаж явдаг бодлогоо тусгана гэдэг асар өөр гэж үздэг. Энэ  утгаа­раа би УИХ-д орж ирсэн. Мон­гол Ул­сын­хаа хөгжил цэцэглэлт, хууль эрхзүйн орчныг сайж­руу­лах, шу­дарга ёс тогтоох чиглэлд өөрийн хэмжээнд хичээл зүтгэл гаргаж ажил­лах ёстой гэж ойлго­дог. Тий­мээс би УИХ-ын бүхий л үйл ажиллагаанд идэв­хтэй оролцож бай­гаа. Шүүмж­лэх амар­хан, хийх хэцүү. Аль бо­лохоор цөөн дуу­гарч, дуу­гарсан юм нь жинтэй, зөв юмны төлөө зарчим ч байр суу­ринаас байх ёстой. Өөрийнхөө бодлогыг за­рим тохиол­долд кнопоор илэрхийлж, заримдаа хуу­лийн тө­сөлд тусгаж явах нь зөв гэдэг ийм байдлаар бол арга барил маань жаахан өөрчлөгдсөн. Үүнд олон учир шалтгаан байна. Нэгд нь, манай эвсэл АН-тай хамтраад өнөөдөр олонхийг бүр­дүүлээд Зас­гийн эрхийг барьж байна. Тэгэхээр бид бүх асуудлыг эсэр­гүүцээд, орж ирсэн юм болгоныг шүүмжлээд бай­вал амар­хан. Хийж гэ­мээнэ, магадгүй масс тал­даа таа­лагдаж байж, байн­гын шударга юм ярь­даг аятай­хан  залуу шүү гэж бодог­дож магадгүй. Хамгийн гол нь нэр, нүүр олохдоо биш.

Асуудлын гол нь Монгол төрийн бод­лого зөв яваа­сай, энэ нь улс орны хөг­жилд зөв тусга­лаа олоосой, ард иргэ­дийн амьдралд бо­дитоо­р нөлөөлөөсэй гэдэг нь хамгаас чухал. Энэ бүх­нээс илүүтэйгээр бид үн­дэсний эрх ашиг гэдэг юмыг чухалчлах ёстой.  Одоогийн байдлаар шинэчлэлийн Зас­гийн га­зар байгуу­лаг­даад зуу гаруй хонож байна. Олон зөв зүйтэй ажлуудыг хий­хээр сэдээд төсөл хөтөл­бөрүүд явагдаж байгаа. Гадны зах зээлээс хө­рөнгө мөнгө босгож бай­на. Эд нар зөв зүйтэй юм хийж байна гээд гадныхан дэмжээд хө­рөнгө, мөнгөө оруулж байна л даа. Ажил бол урагштай явж байгаа. Бид юмыг аль бо­лох хар­луулах, муухай болгож харагдуулах гэж орол­дохоо болих хэрэг­тэй. Зөв явж байгаа юмны зө­вийг хэлээд, буруу, ам аж­лын зөрүү гарч байгаа бол тэрийг нь шүүмжлээд яриад явдаг ийм л бай­гаасай. Ин­гэж л энэ дөр­вөн жилд ажил­лана даа.

-УИХ-ын гишүүн болс­­ноосоо хойш өөрийн үзэл бодлоо кноп дарж тус­гахаас өөрөөр юуг ам­жуу­лав. Учир нь сонгогчдод үр дүн л чухал шүү дээ...

-Нэг талаасаа би УИХ-ын гишүүн боловч Ховд аймгийн иргэд сонгогчдыг төлөөлөөд, УИХ-д сууж бай­гаа. Ховд аймаг бо­лоод алслагдсан бүс ну­тагт амь­дарч байгаа ард иргэдийн амьдрал ахуйг дээшлүүлэх, ажлын бай­рыг нэмэгдүүлэх тал дээр хичээж ажиллана. Өнөө­дөр амьдрал тө­вийн бо­лон баруун бүсэд хол зөрүүтэй байна.

Нийслэлээс, зах зээлээс хэт алслагдмал газарт очиж байгаа бараа бүтээгдэхүүн нь Улаанбаатар хо­тоос нэг дахин үнэтэй. Тэгсэн мөртлөө авч байгаа цалин хангамж, тэтгэмж нь ижил  хэмжээндээ байдаг. Энэ бол шударга бус явдал гэж үздэг. Яагаад гэхээр, нийслэлээс хол, алс баруун хязгаарт нутгаа сахиад сууж буй энэ ард иргэдийн буруу гэж байхгүй. Тиймээс бү­сийн нэмэгдэл, бүсчилсэн хөгжлийн бод­лого зайлш­гүй байх ёстой. Энэ утгаа­раа урьд нь ч УИХ-ын зарим гишүүдийн санаачилсан хуулийн төслийг цаашдаа явуулна. Ерөнхий сайд УИХ-ын чуул­ган дээр ги­шүүдийн өмнө албан ёсоор бүсийн нэмэгдэл гэж байх ёстойг,  үүнийг  шийднэ гэдгийг хариуц­ла­гатайгаар хэлсэн. Энэ бодлогыг дэм­жиж ажиллана.

Нөгөө­тэй­гүүр баруун аймгуудад хийг­дэх ажлууд гэвэл, автозамыг хөгжүүлэх аймаг хооронд нь хатуу хучилттай замаар холбох асуудал энэ дөрвөн жилд хийгдэж дуусна. Ховд, Баян-Өлгий, Увс аймгуудыг холбосон замын ажлууд хийгдэнэ. Тэрнээс гадна ажлын байрыг нэмэгдүүлэх чиглэ­лээр олон ажлуудыг хийх шаард­лагатай байна. Жижиг, дунд үйлд­вэрийг хөгжүүлэх, баруун бүс нутагт хэрэгцээтэй байгаа барил­гын ма­териалын үйлдвэр­лэлийг хөгжүү­лэх олон асууд­лууд байгаа. Энэ бүг­дэд толгойгоо гашилгаж, бүс нутгийн хөгжлийн чиг­лэлээр санаа­чилга гаргаж, тухайн аймгуудаас сон­гогд­сон УИХ-ын гишүүдтэйгээ ойлголцож ажиллаж бай­гаа.

-Таныг хамаагүй ам нээж, ярилцлага өгөөд бай­даггүй гишүүдийн нэг гэх юм. Та угийн ийм байв уу УИХ-ын гишүүн болс­ноосоо хойш өөрчлөгдсөн юм уу?  

-Би хэвлэлийнхний урил­гыг хүлээж авч ярилц­лагад ордог. Нэг талаасаа энэ нь миний үүрэг.  Тэр­нээс өөрөө ярилцлага өгье гэж араас нь гүйдэггүй. Ер нь харж байхад монголчууд бид их нам­чирхдаг болсон. Өөрөөр хэлбэл, сум, аймагт бүр улсын хэмжээгээр нам­чирхаж, талцана. УИХ-д орж ирэхдээ ч нам на­маа­раа талцаад хэрэлддэг. Энэ намчирхал улстөр­жилт Мон­гол Улсын хөгжил, дэв­шилд чөдөр тушаа болоод байна. Сонгуулийн үеэр мэдээж намчир­халгүй яах вэ.  Сонгууль дууслаа, нэг нь ялна, нөгөө нь ялагдана. Ялагдсан нь ялсныхаа хой­ноос жагсаад, Монгол төрийнхөө төлөө зүтгэдэг ийм зарчим байх ёстой. Харин ялсан нь хэт их өөрийгөө дээгүүр тавилгүй, ялагдсан цөөн­хийнхөө үгийг сонсоод аливаа асуу­далд ухаалаг, үндэсний эрх ашгаа барьж, зөвшилцөж, ойлгол­цож яваасаа гэж хүс­дэг. Энэ ут­гаараа ирэх дөр­вөн жил мон­голчууд бидний хувьд түүхэн цаг үе гэж хэл­мээр байгаа юм. Урьд өмнө нь байгаагүйгээр олон намын тө­лөөллүүд пар­ла­ментад орж ирлээ. Олон ургалч үзэл уралдана. Эдийн засгийн болоод улс төрийн хувьд ч тааламжтай дөрвөн жил байгаа юм. Дэл­хий нийт өнөөдөр мон­гол­чууд биднийг со­нирхож бай­на. Монгол Улсад бая­лаг байна. Зөв зам дээрээ явж, хөгжлийн шинэ гараан дээ­рээ ирж байна. Тиймээс Монгол Улсыг дэмжье гэдэг бодлого байгаа. Энэ зав­шааныг монголчууд бид зөв ашиглах ёстой. Өөрөөр хэл­бэл, талцаж, хоорондоо хэрэлдэж, муу­дал­цах­гүй­гээр зөв авч явах ёстой юм. Энэ дагуу эдийн засагтаа хувьс­гал хийх шаард­ла­гатай байгаа юм. Сая Зас­гийн газар бонд гаргалаа. Бондыг гадныхан худал­даад авчихсан. Энэ нь Мон­гол Улсад ээлтэй,  талтай байгаагийн нэг шинж тэмдэг гэж ойлгодог. Монгол Улсын эдийн засагт урьд өмнө нь орж байгаагүй том мөнгө орж байна. Тэгэхээр энэ бондоор босч байгаа мөн­гөө­рөө монголчууд бид ирээ­­дүй­гээ зөв төлөвлөж, дэд бүтцээ, үйлдвэрээ хөг­жүүлэх, ажлын бай­раа нэ­мэг­дүүлэх, амьдрал ахуйгаа дээшлүүлэх чиглэл  рүү онцгой анхаарч ажиллах шаардлагатай. Бүгдээрээ нийлж, алдаа оноог нь засч, хяналтаа сайн тавьж  бай­гаад энэ Засгийн газраар ажлыг нь сайн хийлгэмээр байна.